Historia

CZYLI JAK BYŁO NA POCZĄTKU…
Walka o wolność słowa i sumienia, sprawiedliwy system stypendialny, skrócenie szkolenia wojskowego, nie upolitycznianie nauczania… Konflikt z władzą i ograniczenia ze wszystkich stron. Tak wyglądały lata 70-te wśród braci studenckiej. Kierunki działań zostały narzucone przez otaczającą rzeczywistość…

Pierwsza komórka Niezależnego Zrzeszenia Studentów powstała we wrześniu 1980 roku na fali demokratycznych przemian Sierpnia ’80. Nie została ona oficjalnie zarejestrowana, gdyż władza ludowa uznawała ją za nielegalną. Z czasem, wśród narastającego buntu, na uczelniach całego kraju zaczęły pojawiać się nowe komórki organizacji.

NZS w roku 1980 było w pewnym sensie studenckim odpowiednikiem “Solidarności” i skupiało młodych ludzi chcących niezależnej od władz państwowych organizacji studenckiej, a ponadto demokratyzacji życia akademickiego, przestrzegania podstawowych swobód politycznych w kraju oraz praw człowieka, szanowania polskich tradycji niepodległościowych i patriotycznych. Organizacja obok działań typowo prostudenckich, związanych między innymi z postulatami reformy szkolnictwa wyższego, zajmowała się także wspieraniem działań “Solidarności” w wymiarze politycznym.

Jedną z pierwszych komórek Niezależnego Zrzeszenia Studentów była ta przy Akademii Ekonomicznej w Katowicach, do której powstania przyczynił się Janusz Grabowski, jej ówczesny przewodniczący. Jednak władza za wszelką cenę starała się nie dopuścić do głosu młodych ludzi. Dopiero w lutym 1981 roku, po strajku łódzkim, doprowadzono do zawarcia porozumienia między organizacją a władzami. Postulaty o m.in. prawo posiadania paszportu i utworzenie samorządów studenckich przeforsowano.

Oficjalna rejestracja NZS-u nastąpiła 17 lutego 1981 roku. Już we wrześniu 1981 roku miały miejsce liczne rewizje i włamania do lokali NZS, czego efektem były konfiskaty książek i pism studenckich. W listopadzie na Akademii Ekonomicznej w Katowicach rozpoczął się strajk proklamowany przez NZS. Na czele komitetu stanęli członkowie NZS, między innymi Andrzej Klimowicz (Przewodniczący NZS AE Katowice w latach 1980/1981), Mariusz Marquardt oraz Eugeniusz Gatnar (sekretarz NZS AE Katowice w latach 1980/1981).

Głównymi postulatami strajkujących było: wniesienie do Sejmu projektu ustawy o szkolnictwie wyższym opracowanego z udziałem przedstawicieli studentów i przestrzeganie przez władze porozumień łódzkich. Strajkujący okupowali głównie budynek B. Strajku nie przerwano mimo nacisków ze strony władz oraz prób jego rozbicia przez działaczy Socjalistycznego Związku Studentów Polskich (SZSP).

11 grudnia, na apel Krajowej Komisji Koordynacyjnej, podjęto decyzję o zawieszeniu strajku. Kolejny przełom nastąpił jednak niedługo później- wraz z wprowadzeniem stanu wojennego (12/13 grudnia 1981) działalność została przeniesiona do „podziemia”.

Po wprowadzeniu stanu wojennego z Akademii Ekonomicznej w Katowicach internowano około ośmiu osób: dwóch pracowników naukowych i siedmiu studentów (Piotra Briańskiego, Małgorzatę Przystajko, Janusza Grabowskiego, Aleksandra Szpaka, Tomasza Polewko, Andrzeja Ziółkowskiego oraz Andrzeja Klimowicza). Byli oni działaczami NZS-u oraz tworzyli Studencki Komitet Obrony Więzionych za Przekonania. Na uczelnię wprowadzono funkcjonariuszy Służby Bezpieczeństwa. Z inicjatywy Witolda Cyzy, ówczesnego przewodniczącego samorządu studenckiego, w styczniu 1982 roku zaczęto zbierać podpisy pod petycją z żądaniem zwolnienia internowanych. Jednak wiadomość o tym dotarła do SB, w rezultacie czego Witold Cyza oraz Jan Stępień zostali internowani.

Stan wojenny okazał się swoistą próbą charakterów: Część członków NZS-u zaprzestała działalności, inni, współpracując z Kościołem, udzielali pomocy internowanym. Pozostający na wolności działacze NZS utworzyli Akademicki Komitet Oporu, który wydawał pismo „Wyzwolenie”. Do lipca 1982 roku, dzięki studenckiej solidarności i silnej woli w walce o własne prawa, wszyscy internowani zostali uwolnieni. NZS nielegalnie działał aż do 1987 roku.

Ponownie NZS na AE w Katowicach powstał w maju 1989 roku. Przewodniczącym Tymczasowego Komitetu założycielskiego został Piotr Skrzypiec. Znając dotychczasową działalność skompromitowanych organizacji studenckich (Związek Socjalistycznej Młodzieży Polskiej, Zrzeszenie Studentów Polskich, Związek Młodzieży Wiejskiej), które opierały się głównie na dążeniu do materialnych korzyści ich członków, NZS AE Katowice postanowił wspierać reformy w strukturach uczelni i zmiany w programach studiów, dążąc do tego, aby stosunki między wykładowcami i studentami nabrały mniej sformalizowanego charakteru.

W maju 1989 roku na AE odbyły się protesty przeciwko odmowie rejestracji Niezależnego Zrzeszenia Studentów przez Sąd Najwyższy. Do strajku włączyli się studenci Śląskiej Akademii Medycznej (pogotowie strajkowe) oraz Uniwersytetu Śląskiego (strajk okupacyjny). Protesty zostały przerwane 4 czerwca w związku ze zbliżającymi się kontraktowymi wyborami do Sejmu i Senatu. Ostatecznie we wrześniu NZS został wpisany do rejestru stowarzyszeń. Legalizacja otworzyła przed organizacją nowe możliwości: uzyskanie lokali, tworzenie klubów studenckich, reprezentowanie studentów w organach władzy na uczelni, itp.

To NZS był promotorem (w latach 1989-1990) przekształcenia szkolnictwa wyższego w uczelnie dostosowane do wymogów gospodarki rynkowej. Postulowano wprowadzenie systemu punktowego, a więc metody studiowania dającej możliwość wyboru części przedmiotów i indywidualizacji toku studiów. NZS AE był także inicjatorem odtworzenia samorządu studenckiego na uczelni i wygrał pierwsze wybory do Parlamentu Studentów AE (13 na 15 mandatów) w marcu 1990 roku.

Od początku lat 90. NZS stopniowo zmieniał swój profil działalności. Obecnie podejmuje inicjatywy mające na celu obronę praw studentów, realizuje przedsięwzięcia kulturalno-rozrywkowe dając możliwość rozwijania swoich zainteresowań, organizuje konferencje, debaty i szkolenia. Z inicjatywy członków NZS AE w Katowicach powstały dwa kluby studenckie: Arkada oraz Kwadraty.
NZS zapisał swoją kartę w historii, a rzesze studentów działających w strukturach organizacji aktywnie tworzyli i tworzą akademicką rzeczywistość, bowiem studia to najwłaściwszy czas na realizację własnych pomysłów, podejmowanie przedsięwzięć, rozwijanie się. Poprzez działalność w organizacji można nauczyć się działania, organizowania i współpracy z ludźmi. Bo to przecież wówczas kształtuje się charakter ludzki.

„Myślę, że pokolenie NZS-u to było pierwsze w PRL-u pokolenie ludzi, którzy się nie bali i którzy wierzyli, że komunizm musi upaść. To ogromna zasługa NZS-u, bo to NZS stał się fortpocztą tego pokolenia. Aktywność członków NZS-u w walce z komunizmem imponowała nam wszystkim, imponowała i zachęcała do działania. Inspirowała nie tylko środowisko akademickie – to oczywiste – ale także robotników, młodzież licealną, starszych działaczy podziemia, wreszcie zwykłych ludzi. NZS oddziaływał na wyobraźnię i dawał nadzieję, zwłaszcza nam, starszemu pokoleniu, wówczas boleśnie doświadczonemu przez dziesięciolecia PRL-u, przez stan wojenny i delegalizację ”Solidarności”, że walkę z komunistami podejmuje młodzież. O tym wszystkim będzie się pisało w podręcznikach historii, ja tymczasem cieszę się razem z Wami, że każdy z Was wyjął tę jedną cegiełkę z muru komunizmu i dzięki temu mur ten runął.” – Wystąpienie premiera Jerzego Buzka podczas obchodów XX rocznicy powstania Niezależnego Zrzeszenia Studentów

Byli członkowie NZS
Donald Tusk, Grzegorz Schetyna, Waldemar Pawlak, Cezary Grabarczyk, Bogdan Zdrojewski, Maciej Plażyński, Marek Jurek, Jan Maria Rokita, Maciej Kuroń, Bronisław Wildstein, Marcin Meller, Paweł Piskorski, Adam Bielan.

„Nie ma sukcesu bez NZS–u”
Sukces, który wymaga jednak dalszej opieki i wzmocnienia. Z sukcesem jest bowiem tak jak z miłością: wymaga ciągłych zabiegów, troski, wymaga naszych codziennych starań po to, aby mógł być trwały.